Το Πρόγραμμα

Μια πυξίδα στην τρικυμία που βιώνει ο έφηβος
 
Η γνώση της σύνθετης ψυχοσύνθεσης του έφηβου καθώς και των αλλαγών που βιώνει, τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε σωματικό επίπεδο, είναι βασική ώστε να γίνει κατανοητή η τάση του για συμπεριφορές υψηλού κινδύνου αλλά και να γίνει πιο εύκολα η προσέγγισή του.

Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, θα παρατηρήσετε μια πληθώρα αλλαγών στον τρόπο που το παιδί σας αλληλεπιδρά με την οικογένεια, τους φίλους και τους συνομήλικούς του.
Οι κοινωνικές και συναισθηματικές αλλαγές δείχνουν ότι το παιδί σας σχηματίζει μια ανεξάρτητη ταυτότητα και μαθαίνει πώς να είναι ενήλικος.
 
Οι άνθρωποι περνούν την παιδική τους ηλικία μαθαίνοντας πώς να μοιάζουν με τους γονείς τους και την εφηβεία τους μαθαίνοντας ποιοι πραγματικά είναι και πώς διαφέρουν από τους γονείς τους. 
-Dr Miriam Kaufman, 2006
 
Κοινωνικές Αλλαγές

• Aναζήτα την ταυτότητά του. Οι νέοι προσπαθούν να ανακαλύψουν ποιοι πραγματικά είναι και με ποιον τρόπο ταιριάζουν στον κόσμο. Η αναζήτηση αυτή επηρεάζεται από το φύλο, την παρέα των συνομηλίκων, το πολιτισμικό υπόβαθρο και τις προσδοκίες της οικογένειας.
• Αναζητά περισσότερη ανεξαρτησία. Επηρεάζει τις αποφάσεις του παιδιού και τις σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους.
• Αναλαμβάνει περισσότερες ευθύνες, τόσο στο σχολείο όσο και στο σπίτι.
• Αναζητά νέες εμπειρίες, και υιοθετεί συμπεριφορές υψηλού κινδύνου.
• Διακρίνει μεταξύ «Σωστού» και «Λάθους». Το παιδί αρχίζει να αναπτύσσει ένα ισχυρότερο πλαίσιο αξιών και ηθικής και αμφισβητεί περισσότερα πράγματα.
• Επηρεάζεται περισσότερο από τους φίλους, ιδιαίτερα όσον αφορά τη συμπεριφορά και την αυτοπεποίθηση.
• Αρχίζει να αναπτύσσει και να εξερευνεί την σεξουαλική του ταυτότητα. Το παιδί σας αρχίζει να έχει ρομαντικές σχέσεις και να βγαίνει ραντεβού.
• Επικοινωνεί με διαφορετικούς τρόπους. Το Internet, τα κινητά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Twitter) επηρεάζουν σημαντικά την επικοινωνία με τους συνομήλικους και την γνώση του για τον κόσμο.

Συναισθηματικές αλλαγές

• Επιδεικνύει έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις σε διάφορες στιγμές. Η διάθεσή του μπορεί να φαίνεται απρόβλεπτη. Αυτές οι εκρηκτικές συμπεριφορές μπορεί να οδηγήσουν σε συγκρούσεις. Ο εγκέφαλος του παιδιού σας μαθαίνει ακόμα πως να ελέγχει τα συναισθήματά του και να τα εκφράζει με πιο κόσμιο τρόπο.
• Είναι πιο ευαίσθητο στα συναισθήματά σας. Ο νέος, καθώς μεγαλώνει, βελτιώνεται στο να διαβάζεικαι να επεξεργάζεται τα συναισθήματα των άλλων. Όσο αναπτύσσει αυτές τις ικανότητες μπορεί να παρεξηγήσει κάποιες εκφράσεις του προσώπου ή την γλώσσα του σώματος.
• Είναι περισσότερο εγωκεντρικός. Τον απασχολεί η εμφάνισή του και πως αυτή γίνεται αντιληπτή στους συνομήλικούς του. Συχνά συγκρίνει την εξωτερική του εμφάνιση με αυτή των φίλων τους.
• Περνά από το στάδιο του «Άτρωτου» («Προσωπικός Μύθος»). Η ικανότητα λήψης αποφάσεων συνεχίζει να αναπτύσσεται και το παιδί μαθαίνει ότι οι πράξεις του έχουν και ανάλογες συνέπειες.

 
Μόνο το 5-15% των εφήβων περνά από ακραίο συναισθηματικό αναβρασμό και γίνονται ανυπότακτοι και αναπτύσσουν ακραίες συγκρούσεις με τους γονείς τους. Οι κοινωνικές και συναισθηματικές αλλαγές είναι μέρος του ταξιδιού προς την ενηλικίωση. Ο ρόλος των γονέων είναι να σταθούν σωστοί οδηγοί σε αυτό το ταξίδι.
 
Αλλαγές στις σχέσεις

• Θέλει να περνά λιγότερο χρόνο με την οικογένεια και περισσότερο με τους φίλους και τους συνομήλικους του.
• Έχει περισσότερες διαφωνίες με εσάς. Οι συγκρούσεις, ως ένα βαθμό δείχνουν ότι το παιδί ωριμάζει και δεν είναι πιθανό να επηρεάσουν μακροπρόθεσμα την σχέση σας μαζί τους.
• Βλέπει τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο. Το παιδί αρχίζει να σκέφτεται πιο αφηρημένα και να εξετάζει διαφορετικές οπτικές γωνίες. Την ίδια στιγμή, ορισμένοι έφηβοι δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις συνέπειες της συμπεριφοράς και των σχολίων τους στους άλλους. Αυτές οι ικανότητες αναπτύσσονται με το χρόνο.

 
Οι δυο μύθοι της εφηβείας: Εγωκεντρικότητα και Αήττητο
Οι περισσότεροι έφηβοι εμφανίζουν συμπεριφορές συμβατές με δυο μύθους της εφηβείας:
Ο πρώτος μύθος είναι ότι βρίσκονται μονίμως «στη σκηνή» και ότι η προσοχή των άλλων είναι στραμμένη μονίμως πάνω στην εμφάνιση και στις πράξεις τους. Αυτή η φυσιολογική εγωκεντρικότητα μπορεί να φαντάζει (ειδικά στον ενήλικα) ότι προσεγγίζει τα όρια της παράνοιας, του ναρκισσισμού ή της υστερίας.
Άλλος μύθος της εφηβείας είναι η ιδέα ότι «Αυτό δεν θα συμβεί ποτέ σε μένα, μόνο στον άλλο».
«Αυτό» μπορεί να αναπαριστά μια εγκυμοσύνη ή ένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα μετά από μια επαφή χωρίς προφυλάξεις ή ένα τροχαίο ατύχημα υπό την επήρεια αλκοόλ ή άλλων ουσιών ή οποιοδήποτε άλλη συνέπεια από συμπεριφορές υψηλού κινδύνου.
 
 
Η ανάπτυξη του εγκεφάλου
Ο εγκέφαλος των παιδιών βιώνει μια εκρηκτική ανάπτυξη σε πολύ μικρή ηλικία. Στην  ηλικία των έξι έχει ήδη φτάσει στο 90-95% του μεγέθους ενός ενήλικα. Ωστόσο, συνεχίζει  να χρειάζεται αρκετή αναδιαμόρφωση μέχρι να είναι ικανός να λειτουργήσει όπως ο εγκέφαλος ενός ενηλίκου.
Η αναδιαμόρφωση αυτή συμβαίνει εντόνως κατά την εφηβεία και ολοκληρώνεται μέχρι περίπου τα 25 έτη.
 
Τι συμβαίνει όμως ακριβώς μέσα σε έναν εφηβικό εγκέφαλο;
Η κύρια αλλαγή είναι ότι μη χρησιμοποιούμενες συνδέσεις ξεκαθαρίζουν και στην θέση τους ισχυροποιούνται άλλες. Με αυτό τον τρόπο ο εγκέφαλος  γίνεται πιο αποδοτικός. Κυριαρχεί το δόγμα «use it or lose it» δηλαδή «χρησιμοποίησέ το ή χάσε το»
Η ωρίμανση του εγκεφάλου ξεκινά από πίσω προς τα μπρος. Το πρόσθιο μέρος του εγκεφάλου, ο προμετωπιαίος λοβός, αναδιοργανώνεται τελευταίος. Η δομή αυτή είναι υπεύθυνη για την λήψη αποφάσεων, την οργάνωση σχεδίων, την επίλυση προβλημάτων και τον έλεγχο των παρορμήσεων.
Επειδή ο προμετωπιαίος λοβός συνεχίζει να αναπτύσσεται, οι έφηβοι στηρίζονται σε ένα άλλο τμήμα του εγκεφάλου που ονομάζεται αμυγδαλή για να πάρουν αποφάσεις και να λύσουν προβλήματα. Η αμυγδαλή σχετίζεται με τα συναισθήματα, τις παρορμήσεις, την επιθετικότητα και  τα ένστικτα.